Czy wiecie, że?
Historycznie TNOiK ulegał wielu zmianom i przekształceniom
TNOiK pod nazwą INO (Instytut Naukowej Organizacji) został założony 20 kwietnia 1925 roku przez Komitet Organizacyjny powołany we wrześniu 1924 roku w składzie:
- Ignacy RADZISZEWSKI – profesor Politechniki Warszawskiej,
- Karol ADAMIECKI – profesor Politechniki Warszawskiej,
- Stanisław ARCT – wiceprezes Amerykańsko-Polskiej Izby Handlowo -Przemysłowej w Polsce,
- Piotr DRZEWIECKI – b. Prezydent miasta stołecznego Warszawy,
- Wacław HAUSZYLD –przedstawiciel Ministerstwa Przemysłu i Handlu,
- Marian KLOTT – przedstawiciel Ministerstwa Pracy i Opieki Społecznej,
- Wojciech KORFANTY – poseł na Sejm,
- Stanisław LEŚNIOWSKI – Dyrektor Muzeum Przemyślu i Rolnictwa w Warszawie,
- Stanisław ŁUBIEŃSKI – przedstawiciel Towarzystwa Techników i Handlowców Polaków w Ameryce,
- Włodzimierz MARUSZEWSKI – Dyrektor Stowarzyszenia Kupców Polskich,
- Józef MOKRZYŃSKI – przedstawiciel Polskiego Związku Organizacji i Kółek Rolniczych,
- Stanisław WASILEWSKI – przedstawiciel Ministerstwa Kolei,
Na założenie i utrzymanie INO zbierano fundusze na podstawie wcześniejszych deklaracji od instytucji państwowych i osób prywatnych. Deklaracje przewidywały wpłaty na poziomie:
- na założenie Instytutu od 100 zł do 5.000 zł,
- na funkcjonowanie Instytutu przez pierwsze trzy lata od 100 zł do 5.000 zł rocznie.
Deklaracje złożyły m.in. Tramwaje Miejskie, Bank Handlowy, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Cukrownie, Elektrownie, Giełda Pieniężna, Towarzystwo Akcyjne Warszawskich Kolei Dojazdowych,
Pierwszym redaktorem czasopisma „Przegląd Organizacji”, założonym w 1926 roku został Pan Wacław MILEWSKI,
Jesienią 1927 roku dokonano zakupu, od Spółdzielni Mieszkaniowej, lokalu użytkowego o powierzchni 398 m² w Warszawie przy ul. Mokotowskiej 51/53, a w 1928 roku dokupiono jeszcze 95 m². Łącznie na Mokotowskiej INO posiadał lokal o powierzchni ponad 480 m²,
INO powstał jako autonomiczna instytucja przy Muzeum Przemysłu i Rolnictwa w Warszawie. Osobowość prawną wraz z samodzielnością i zmianą nazwy na Instytut Naukowy Organizacji i Kierownictwa, otrzymał 1 czerwca 1933 roku (na I Walnym Zabraniu Członków). Niestety profesor Karol ADAMIECKI nie doczekał tej chwili gdyż zmarł 16 maja 1933 roku,
W czerwcu 1938 roku dokonano drobnej zmiany nazwy Instytutu z Instytut Naukowy Organizacji i Kierownictwa (INOiK) na Instytut Naukowej Organizacji i Kierownictwa (INOiK),
Po II wojnie światowej działalność INOiK została wznowiona w Krakowie w pierwszym kwartale 1945 roku (pierwsze w Polsce Ludowej Walne Zebranie Członków odbyło się 27 marca 1945 roku) – Prezesem Zarządu został wybrany profesor Stanisław BIEŃKOWSKI. Centrala INOiK i Redakcja „Przeglądu Organizacji” funkcjonowały w Krakowie do 31 grudnia 1947 roku,
W 1946 roku siedzibą INOiK był lokal w Krakowie przy Wałach Zygmunta Augusta 2/3 w gmachu Akademii Handlowej, użyczony przez ówczesnego Rektora profesora Górskiego.
Dnia 3 września 1948 r. następuje kolejna zmiana nazwy na Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa.
Paradoksem w historii TNOiK był fakt, że w 1949 roku, w uznaniu działalności, Towarzystwo otrzymało od Prezydium Rady Ministrów znaczącą dotację, po czym w grudniu tegoż samego roku zapada uchwała o jego likwidacji,
O likwidacji TNOiK 4 grudnia 1949 roku zadecydowało 22 członków – głosowało łącznie 24, gdy ogólna liczba członków wynosiła około 400 osób. Obecnie, niestety, brak jest pełnej dokumentacji, która potwierdziłaby prawomocność ówczesnego Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia. Prezesem TNOiK był wówczas min. Wincenty JASTRZĘBSKI,
Wydział Społeczno-Administracyjny Prezydium m.st. Warszawy wykreślił TNOiK z rejestru stowarzyszeń 28 kwietnia 1953 roku,
Do ponownego powołania TNOiK 6 kwietnia 1957 roku, przez 10 osobową Komisję Reaktywacyjną, w dużej mierze przyczyniło się poparcie ówczesnego Prezesa Polskiej Akademii Nauk profesora Tadeusza KOTARBIŃSKIEGO.
Zebrania Zarządu Tymczasowego odbywały się w siedzibie PTE przy ul. Nowy Świat 49,
Pierwszą, po reaktywowaniu, siedzibą Zarządu Głównego TNOiK był gmach Komisji Planowania przy Placu Trzech Krzyży w Warszawie,
W marcu 1964 roku Zarząd Główny TNOiK, odzyskując historyczną siedzibę w Warszawie przy ul. Mokotowskiej 51/53, wpłacił do Spółdzielni DOM wkład budowlany w wysokości 370.579 zł za lokal nr 60 o powierzchni 446 m². TNOiK był członkiem Spółdzielni od 1927 roku,
I Zjazd Krajowy TNOiK ( zamiast Walnego Zebrania) odbył się 12 maja 1977 roku.
Jedną z głównym zmian wprowadzonych przez Zjazd było przedłużenia kadencji władz i organów opiniodawczo-doradczych do czterech lat.
Zmianom ulegała również struktura władz statutowych i kategorie członków
W pierwszym okresie istnienia władzami INO było:
- Kuratorium Instytutu,
- Zebranie Ogólne Członków Instytutu,
- Rada Instytutu,
- Dyrektor
Pierwszym Dyrektorem INO był profesor Karol ADAMIECKI,
Po przekształceniu w samodzielną instytucję, w końcu 1933 roku INOiK posiadał 135 członków w kilku kategoriach:
- 3 Członków Honorowych,
- 75 Członków Zwyczajnych (osoba fizyczna posiadająca dorobek w dziedzinie organizacji i kierownictwa),
- 20 Członków Nadzwyczajnych (osoba fizyczna przyczyniająca się swoim dorobkiem naukowym lub praktycznym do postępu w dziedzinie organizacji i kierownictwa),
- 16 Członków Protektorów ( osoby fizyczne lub prawne wpierające INO),
- 21 Członków Zagranicznych,
W czerwcu 1938 roku poprzez zmiany w Statucie wprowadzono nowe organy władzy tj:
- Walne Zgromadzenia (zwoływane co roku),
- Zarząd Instytutu (organ kierująco- zarządzający w składzie 9 osobowym wybieranym spośród Członków Honorowych i Zwyczajnych),
- Radę Naukowo-Techniczną (organ opiniujący w ilości 5 członków i 2 zastępców),
- Dyrekcję,
- Komisję Rewizyjną,
- Komisję Kwalifikacyjną (opiniującą kandydatów na członków),
- Komisję Rozjemczą,
Wprowadzono trzyletnią kadencyjność władz i Rady, z tym, że w Zarządzie co roku ustępowało trzech członków – w pierwszym roku dwóch według starszeństwa wyboru i jeden w drodze losowania i w pozostałych latach trzech według starszeństwa wyboru. Ustępujący członkowie mogli być wybierani ponownie – Walne Zebranie zwoływane było co roku.
Zarząd wybierał ze swojego grona Prezydium w składzie – Prezes i Wiceprezes,
Pierwszym Prezesem INOiK w 1938 roku został inż. Piotr DRZEWIECKI a pierwszym przewodniczącym Rady Naukowo-Technicznej inż. Edwin HAUSWALD
3 września 1948 roku wprowadzone zostają oddziałowe władze Towarzystwa tj. Doroczne Zebranie Oddziału, Rada Oddziału i Dyrektor Oddziału.
Ponadto wprowadzono nową kategorię członka – Członek Korespondent – osoba-informator o praktycznych i naukowych osiągnięciach z zakresu organizacji i kierownictwa w kraju i za granicą,
Po reaktywowaniu TNOiK wprowadzono następujące kategorie członków:
- członek zwyczajny,
- członek honorowy,
- członek nadzwyczajny (czynne i bierne prawo wyborcze tylko w Oddziale),
- członek współpracujący (osoba, która informuje Towarzystwo o osiągnięciach w dziedzinie organizacji i kierownictwa w kraju i za granicą),
- członek popierający (osoba, która udziela poparcia Towarzystwu posiada czynne prawo wyborcze tylko w Oddziale),
Wprowadzenie do Statutu zapisu o demokratycznie wybieranych delegatach na Walne Zgromadzenia nastąpiło na Nadzwyczajnym Walnym Zgromadzeniu w dniu 26 listopada 1961 roku,
Składki członkowskie w TNOiK zostały wprowadzone dopiero od 1 stycznia 1962 roku,
Obecne nazewnictwo ciał statutowych TNOiK zostało przyjęte na Walnym Zebraniu w lutym 1968 roku. Od tego momentu organami władz Towarzystwa są: Zarząd Główny, Główna Komisja Rewizyjna, Główny Sąd Koleżeński i organ doradczy Główna Rada Naukowa oraz Komisje Naukowe. Na szczeblu Oddziałów zastosowano nazewnictwo ciał statutowych odpowiednio,
Istotną zmianą wprowadzoną w 1968 roku, ważną z uwagi na fakt likwidacji w 1949 roku, był zapis w Statucie wprowadzający zabezpieczenie przed „szybką” likwidacją TNOiK. Zapis ten o tym, że decyzja o likwidacji TNOiK musi być podjęta przez Walne Zebranie w głosowaniu większością 2/3 głosów uprawnionych osób przy obecności co najmniej połowy uprawnionych funkcjonuje do dziś,
Pierwszymi Członkami Honorowymi Towarzystwa (rok nadania -1933) byli Prezydent RP profesor Ignacy MOŚCICKI, profesor Henry LE CHATELIER i inż. Piotr DRZEWIECKI,
W historii Towarzystwa tytuł PREZES HONOROWY TNOiK piastowali profesor Tadeusz KOTARBIŃSKI (tytuł nadany w 1977 roku), profesor Andrzej ZALEWSKI (tytuł nadany w 1977 roku) i profesor Zygmunt ZBICHORSKI (tytuł nadany w 1983 roku),
Aktualnie TNOiK posiada 39 Członków Honorowych.
Rodowód wielu Oddziałów Towarzystwa sięga okresu przedwojennego
Pierwsze krajowe delegatury INOiK powstały w Katowicach (1931 rok, zlikwidowana w 1932 roku i ponownie reaktywowana w końcu 1933 roku) i we Lwowie,
We wrześniu 1937 roku pod egidą INOiK powstaje w Katowicach Towarzystwo Naukowej Organizacji i Kierownictwa. Była to raczej samodzielna organizacja deklarującą współpracę z INOiK,
Pierwszym oddziałem INOiK był Oddział WARSZAWSKI utworzony wiosną 1945 roku z siedzibą w Warszawie przy ul. Niemcewicza 9.
Na pierwszego Dyrektora Oddziału Warszawskiego został powołany profesor Zygmunt ZBICHORSKI,
W krótkim czasie powstały kolejne Oddziały – ŚLĄSKI (12 sierpnia 1945 r. w Bytomiu z siedzibą przy Placu Strzelców Bytomskich a od maja 1946 roku w Katowicach przy ul. Wojciechowskiego 96),
- w ŁODZI (29 października 1945 r. z siedzibą przy ul. Roosevelta 11/13),
- w GDAŃSKU (z siedzibą we Wrzeszczu przy ul. Sienkiewicza 6),
- w POZNANIU Wały (21 marca 1946 roku z siedzibą przy ul. Zygmunta Augusta 2-3) i
- we WROCŁAWIU (7 lutego 1949 roku z siedzibą przy ul. Kościuszki 34),
Po reaktywacji TNOiK 17 czerwca 1957 roku powołano Oddziały w Warszawie, Katowicach, Poznaniu, Krakowie i Gdańsku,
W 1960 roku funkcjonowało 12 Oddziałów (Bydgoszcz, Gdańsk, Kielce, Kraków, Katowice, Lublin, Łódź, Opole – 21.03.1958 r., Poznań, Szczecin. Warszawa, Wrocław), jako następny (4 kwietnia 1060 roku) powstaje Oddział TNOiK w Zielonej Górze),
12 stycznia 1970 roku powstaje Oddział TNOiK w Koszalinie.
Prowadzenie działalności doradczej nie było łatwe
Działalność doradcza TNOiK została zapoczątkowana w 1933 roku i była prowadzona, w różnym zakresie, do wybuchu II wojny światowej.
Po wojnie dopiero w 1957 roku na nowo podjęto działalność doradczą, a w listopadzie 1959 roku uruchomiono przy Zarządzie Głównym Zakład Doradztwa Organizacyjnego, który niestety został zlikwidowany już w listopadzie 1961 roku. Z dniem 1 stycznia 1962 roku została cofnięta zgoda władz państwowych na prowadzenie doradztwo organizacyjnego.
Po 23 latach – 30 czerwca 1982 roku TNOiK otrzymał od Ministra Finansów pozwolenie na prowadzenie działalności gospodarczej i została powołana Rada Główna Rzeczoznawców i Doradztwa,
Początkowo działalność wydawnicza nie zawsze miała charakter naukowy
Poza miesięcznikiem „Przegląd Organizacji” Instytut wydawał – w latach 1927-1931 miesięcznik „Organizacja Gospodarstwa Domowego”, wychodzący od 1931 roku pod tytułem „Pani Domu” jako organ Związku Pań Domu. W latach 1925-1931 Instytut wydawał dwumiesięcznik(lub kwartalnik) o tytule „Organizacja Pracy w Rolnictwie”
W TNOiK zawsze dbano o wizerunek i uznanie dla dorobku naukowego
Pierwszym konkursem TNOiK (w pewnym sensie poprzednikiem obecnego Konkursu Nagród Naukowych TNOiK) był, ogłoszony w marcu 1946 roku Konkurs na popularny podręcznik naukowej organizacji pracy. Główna nagroda Konkursu wynosiła 10.000 zł.
Najwyższe odznaczenie TNOiK przyznawane za dorobek naukowy – Medal imienia KAROLA ADAMIECKIEGO został ustanowiony uchwałą Zarządu Głównego w dniu 5 października 1978 roku.
Pierwszą osobą odznaczoną Medalem był profesor Tadeusz KOTARBIŃSKI (29.11.1979 r.) Przez lata 1979-2005 Medalem uhonorowano 76 naukowców.
Aktualnie jest 93 laureatów.
I edycja Konkursu Nagród Naukowych TNOiK imienia Karola Adamieckiego została ogłoszona w 1984 roku.
Towarzystwo nie zawsze było samodzielne i niezależne
Towarzystwo jest organizacją non-profit od 1962 roku. Przez pierwsze trzy lata po powstaniu (1925-1928) otrzymywało dotacje od instytucji i osób fizycznych na uruchomienie działalności i funkcjonowanie. W 1949 roku była przyznana subwencja od Prezydium Rady Ministrów.
W latach 1959-1960, dotacja od Polskiej Akademii Nauk pokrywała w około 20% koszty TNOiK,
W latach 1961-1964 Polska Akademia Nauk udzielała wytycznych co do stawek wynagrodzeń pracowników zatrudnionych w TNOiK,
Grób (rodzinny) profesora Karola ADAMIECKIEGO znajduje się na Cmentarzu Powązkowskim – od wejścia bramą nr IV w kwaterze 46, sektor nr III,
Rok 1983 został ogłoszony Rokiem Karola Adamieckiego, w związku z 50 rocznica śmierci Profesora Karola ADAMIECKIEGO.
W 2025 roku TNOiK będzie obchodził 100-lecia istnienia.
Opracowano na podstawie:
– opracowanie profesora Mariana EGEMANA pt. „INO-INOiK-TNOiK . Materiały i dokumenty 1925-1985”,
– artykuły publikowane w „Przeglądzie Organizacji”
– historyczną dokumentację TNOiK